Kraczkowa - miejscowość oddalona o 5 km na południowy zachód o Łańcuta. Od zachodu graniczy z Malawą, od północy ze Strażowem, od południa z Cierpiszem, a od strony wschodniej z Łańcutem i Albigową. Zabudowania są skupione po obu stronach lokalnej drogi z Malawy przez Kraczkową do Albigowej, przy drodze krajowej nr 4 (przysiółek Tłoki) oraz na wzgórzach okalających od południa Kraczkową tzw. Działkach Zachodnich i Wschodnich.
Najlepszy dojazd do wsi zapewnia "krajowa czwórka" i prowadzące od niej prostopadle na południe dwie drogi lokalne łączące się z główną drogą wiejską, a także wspomniana wyżej lokalna droga, biegnąca równolegle do trasy nr 4 (po stronie południowej) Rzeszów Słocina Malawa Kraczkowa Albigowa Markowa.
Historia
Wieś lokowana przez Ottona z Pilczy herbu Topór. 16 VII 1369 roku wystawił on dokument, na mocy którego powierzył Janowi Howsteterowi osadzenie Nowej Wsi (Noua Villa Daz Newdorf) na prawie niemieckim.
W posiadaniu rodziny Pieleckich Kraczkowa pozostała do 1586 roku, kiedy to wdowa po Krzysztofie Pileckim Anna z Sienna zamieniła włość łańcucką ze Stanisławem Stadnickim. Nowy właściciel odstąpił swoje prawa do Kraczkowej Konstantemu Korniaktowi. W rękach rodziny Korniaktów wieś pozostała do końca XVII wieku. Od 1732 roku jako patron parafii występuje Stanisław Potocki. W latach 1741-53 właścicielem był Krzysztof Skarbek, kanonik lwowski, wierzyciel Korniaktów. Odsprzedał on wieś Franciszkowi Potockiemu. Następnie (od 1839) nowym posiadaczem został Ignacy hr. Skarbek. W 1843 roku wieś została odsprzedana Janowi Wolskiemu. Dwanaście lat później posiadłość nabył Hersch Weinberg. Ostatnim właścicielem wsi i folwarku, do 1915 roku (tj. do parcelacji gruntów dworskich) był Roman hrabia Potocki, III ordynat na Łańcucie.
Kraczkowa była prężnym ośrodkiem, rodzącego się w Galicji, ruchu ludowego. Tutaj urodził się znany ludowiec, poseł do parlamentu wiedeńskiego Tomasz Szajer, bywał tutaj ksiądz Stanisław Stojałowski. W 1936 roku w domu znanego działacza ZMW "Wici" i społecznika Władysława Możdżenia podpisano "Deklarację Praw Młodego Pokolenia".
W 1991 roku w Kraczkowej powstał zespół "Patria" (z kapelą ludową), który prezentuje miejscowe zwyczaje. Najbardziej znanym z nich jest "Wesele Kraczkowskie". Dzieje wsi u schyłku XIX wieku i na początku XX wieku opisał mieszkaniec Kraczkowej Walenty Kunysz w pamiętniku "Wcibski i wrazicki" (wyd. 1973 r.)
Zabytki
Kościół parafialny pw. św. Mikołaja
Usytuowany w centrum wsi, przy głównej drodze wiejskiej.
Parafia wzmiankowana w 1384 roku w dokumencie kardynała legata Dymitra pod nazwą Nawedorph. Pierwszy kościół spalili Tatarzy w 1624 roku. Nowy, drewniany z sobotami i osobną dzwonnicą został wybudowany w 1635 roku, a rozebrano go w roku 1914.
Wybudowany w latach 1911-1913 zapewne według projektu architekta Teodora Talowskiego, z udziałem budowniczego łańcuckiego Władysława Pelca i przy wsparciu finansowym Romana Potockiego. Jest to świątynia murowana, otynkowana, eklektyczna, z prezbiterium zwróconym na północ. Korpus trójnawowy, halowy, z parą kaplic transeptowych. W fasadzie południowej wydatny ryzalit ujęty cylindrycznymi wieżyczkami. Wyposażenie neogotyckie, wykonane w latach 1938-46 przez Zdzisława Krzygowskiego. Malowidła ścienne wykonane w 1981 roku przez zespół: Irena Wojnicka Markielowska, Helena Majewska Niemczak, J. Tarnawski, Z. Niemiec.
Zabudowania plebańskie
Znajdują się po obu stronach kościoła. Po stronie zachodniej murowana plebania z 1910 roku, obora, piwnica oraz obszerna murowano drewniana stodoła. Natomiast po stronie wschodniej organistówka.
Cmentarz parafialny
Usytuowany powyżej zabudowań plebańskich z licznymi zabytkowymi nagrobkami osób zasłużonych dla Kraczkowej
Kapliczki
W Kraczkowej można obejrzeć kilkadziesiąt kapliczek i krzyży przydrożnych, reprezentujących wszystkie możliwe formy i odmiany tego typy zabytków ludowych.
Na uwagę zasługują cztery kapliczki postawione wzdłuż północnej, polnej drogi zagumiennej, będącej niegdyś fragmentem starego szlaku na Ruś. Pierwsza z nich, ufundowana w 1932 roku, po zniszczeniu starszej drewnianej znajduje się przy zbiegu zagumni z drogą prowadzącą do trasy nr 4, kolejne rozmieszczone są w nieznacznym oddaleniu od tej pierwszej w kierunku wschodnim. Kilka kapliczek ufundowano w 1936 roku z okazji Kongresu Eucharystycznego diecezji przemyskiej. Jedna znajduje się we wschodnim krańcu wioski, przy skrzyżowaniu południowej dróżki zagumiennej z drogą do Cierpisza i została wybudowana w miejscu, które wskazał zasłużony dla Kraczkowej proboszcz, ksiądz Stanisław Dahl. Kolejną ufundowano w zachodniej części wsi, a jeszcze inną wybudowano w południowej części wioski, przy rozwidleniu dróg biegnących w stronę lasu. Także na tzw. "Działach" znajduje się kilka tego typu obiektów. Natomiast w centrum wsi, tuż przy głównej drodze (obok biblioteki) w 1910 roku usypano kopiec, na którym położono głaz upamiętniający zwycięstwo grunwaldzkie (kopiec usunięto w 1934 roku). Współcześnie pomnik odbudowano na dawnym głazie wymurowano cokół zwieńczony figurą orła.
Z licznych krzyży na szczególną uwagę zasługuje pomnik postawiony dla uczczenia jubileuszu XIX stulecia tzw. Krzyż Stojałowskiego. Drewniany krzyż został ufundowany przez miejscowych ludowców 20.10.1901 roku, a postanowiono go na granicy Kraczkowej i Krzemienicy, po północnej stronie "Gościńca Cesarskiego". Został on zniszczony podczas działań wojennych w 1944 roku. Obecny żelbetonowy krzyż w tym miejscu ufundował NSZZ RI "Solidarność" w rocznicę Sierpnia w 1981 roku.
Pozostałości dawnego folwarku Potockich
Zabudowania dawnego pańskiego dworu rozlokowane są na południowy- wschód od kościoła, przy polnej dróżce biegnącej w stronę Cierpisza. Co prawda obecne budynki (rządcówka, piwnica) są w stanie daleko posuniętej ruiny, jednakże warto je obejrzeć, albowiem znajdują się w otoczeniu wiekowych, pomnikowych dębów.
Infrastruktura
Punkty widokowe
Najładniejszy punkt widokowy w Kraczkowej znajduje się na Dzałach zachodnich. Z tej polnej dróżki, biegnącej dalej w stronę Tyczyna rozpościerają się wspaniałe widoki na całą okolicę. Z tego miejsca widoczne jest wzgórze Magdalenka w Malawie, a przy dobrej pogodzie można ujrzeć rozległą panoramę doliny Wisłoka.
Warto zajrzeć: